نبض شاه تور

موضوع این مقاله شرح کامل روشهای ترک اعتیاد است و آنچه خانواده ها باید بیاموزند که توسط هفته نامه امید جوان تهیه و منتشر گردیده است .
پیشگفتار : معضل اعتیاد و روند رو به رشد آن به خصوص در بین جوانان زنگ خطر را برای خانواده ها وجامعه به صدا در آورده است . آمارهای غیر رسمی معتادان قابل هضم و درک نیست . وقتی در یک ناحیه کوچک از شرق تهران روزانه بیش از 500 کیلو گرم مواد مخدر ردو بدل شده است .

تجسم حجم مواد مصرفی تهران در تصورنمی گنجد . بیش از دو میلیون نفر معتاد و گرایش نسل جوان به مصرف مواد مخدر و محرک های مختلفی که در جامعه فعا لند ، لزوم بازنگری درسیاست ها وسیستم های کنترلی را صد چندان کرده است.
اگر چه با تحرک اخیر نیروی انتظامی ، منطقه خاک سفید تهران پاکسازی و از لوث وجود شیاطین خالی شد که شایان تقدیر است اما تا وقتی که معتاد هست ، مواد مورد نیاز را بهر قیمتی تهیه خواهد کرد و قاچاق چیان و توزیع کنندگان در رنگ لباسی دیگر و در محلی دیگر به فعالیت مخرب خود ادامه خواهند داد . مشکل تنها در عرضه فراوان وارزان موادافیونی است بلکه بایدمسئله اعتیاد و معتاد را با دیدی تازه ونگرشی نوبررسی کرد.
تصورات کهنه و آزموده های سرتاسر غلط را به دور ریخت و طزحی نو در انداخت .
در دو سه سال اخیر با همت و پشتکار مردی وارسته و چهره شناخته شده که خود طعم تلخ اعتیاد و تباهی های آن را در سالیان متمادی چشیده و به راه حلی ابتکاری و منحصر به فرد برای ترک اعتیاد دست یافته است و همزمان با تشکیل جمیت مبارزه با اعتیاد و جمعیت آفتاب و شعب آنها در شهرستان ها حرکت گسترده و فراگیری آغاز شده و می رود تا به مفری برای خلاصی دائمی از چنگال اعتیاد بدل شود .
به سراغ مهندس دژاکام می رویم و با همه مشغله و گرفتاری هایش ساعاتی را در کنار او و جمع همکارانش می گذرانیم . آنچه را که ملاحظه خواهید فرمود ، مصاحبه با دبیر اجرائی جمعیت آفتاب و دید گاه های ایشان نسبت به اعتیاد و راه کارهای خلاصی از وضع اسفبار موجود است .
× آقای مهندس ازاینکه دعوت هفته نامه امید جوان را پذیرفتید ممنونیم . لطفاً خودتان را بیشتر معرفی بفرمائید.
بنده حسین دژاکام یک مسافر !
× شما و همکاران در گفتار ها از کلمه ، مسافر ، بجای معتادی که ترک کرده و یا در ترک است استفاده می کنید ، ریشه این انتخاب از کجاست ؟
اعتیاد یکسری ویژگی ها در فرد معتاد ایجاد می کند . ظلمت، ترس، اضطراب ، کفر ، حقارت ودروغ و موارد دیگر به سراغ معتاد می آید و معتاد را رها نمی کند . برای رهائی از چنگال اعتیاد باید حرکت کرد و این خصا ئص را با صفات پسندیده جایگزین نمود . از ظلمت به نور، از ترس به شجاعت ، از اضطراب به آرامش ، از کفر به ایمان از حقارت به سر افرازی و... این یک سفر درونی و بیرونی است که باید معتاد انجام دهد تا به مرحله پاکی برسد . بدین لحاظ ما یک دیگر را با کلمه مسافر خطاب می کنیم .
× به تازگی مجموعه تلویزیونی از سیمای جمهوری اسلامی بنام ،،مسافر ،، پخش می شود که در طی قسمت های مختلف آن ، گوشه ای از تلاش ها و فعالیت های شما در جهت کمک به ترک اعتیاد به نمایش گذارده شده است . لطفاً‌ در مورد شکل گیری این مجموعه توضیح بفرمائید .
گاهی اوقات مشیت الهی سبب می شود تا حرکت هائی آغاز شده و در نقطه ای با یکدیگر تلاقی کنند و سپس مسیر مشترکی را در پیش بگیرند که از قبل برای انسان ها قابل پیش بینی نیست . تهیه کننده و نویسنده مجموعه مسافر ، آقای مصطفی عزیزی تصمیم داشت تا پیرامون اعتیاد سریالی را تهیه کند و اسم دیگری نیز برای آن در نظر گرفته شده بود . بر حسب تصادف افتخار آشنائی با ایشان حاصل شد و در نشستی بحث راجع به مسئله اعتیاد پیش آمد در انتها بحث دید گاهشان در مورد اعتیاد ، به کلی دگرگون شد و کتابی را که بنده در زمینه اعتیاد نوشته ام مورد مطالعه ایشان قرار گرفت . سپس اظهار علاقه کردند تا در جلسات شرکت کنند . چندین جلسه شرکت کردنند وبه تدریج با حقایقی در مورد اعتیاد آشنا شدند . در پیامد آن ، آقای سیروس مقدم کارگردان مجموعه ، در جلسات شرکت کردند و نشست ها و بحث های فراوانی در گرفت و در ادامه بازیگران منتخب سریال بخصوص سرکار خانم پانته آ بهرام (منیژه ) در جلسات متعدد حضور یافتند و با استفاده از راهنمائی های مسافری بنام خانم زندی و مدد گیری از دست نوشته های ایشان در زمینه اعتیاد دید گاه تازه ای ازاعتیاد را ادراک کردند .
این بینش جدید سبب شد تا بر خلاف دیدگاه متداول ، مجموعه ای از حقایق از زبان معتادانی که خود سالها ست اعتیاد را ترک کرده اند تهیه شود و در اینجا به سهم خودم از شجاعت و شهامت آقای عزیزی و کلیه کسانی که در تهیه این مجموعه زحمت کشیده اند ، صمیمانه تشکر می کنم .ذهنیتی که جامعه از یک فرد معتاد دارد یک آدم ژولیده و کثیف است که در خیابان ها تکدیگری می کنند اما این تصور عمومی در این مجموعه دگرگون شد و احراز گردید که یک معتاد می تواند سر و وضع بسیار مرتب و ظاهرآراسته هم داشته باشد . معتاد می تواند هرکس با هر شخصیتی باشد . زن و مرد فرقی نمی کند معتاد در هر لباسی وجود دارد .
× مسئله اعتیاد به مواد مخدر دربین قشر جوان و نو جوان به مرز های خطرناکی رسیده و حتی مدارس و دانشگاه ها نیز مصون نمانده اند . به نظرشماچه عواملی سبب گرایش جوانان به سمت اعتیاد می شود؟
متاسفانه مصرف مواد مخدر امروزه به صورت یک تفریح ارزان قیمت درآمده که حتی از بسیاری از سرگرمی های سالم و انواع ورزش کمتر هزینه دربر دارد از طرفی کنجکاوی و بعضاً چشم و همچشمی بین جوانان و نداشتن سر گرمی مناسب می تواند انگیزه های کاذبی برای گرایش به سمت اعتیاد داشته باشد . حتی در اغلب محیط های ورزشی هم رد پای اعتیاد را بین ورزشکاران به صورت دوپینگ و انرژی زائی موقت جستجو کرد عوامل بسیاری در این امر دخیلند که حوصله بیشتری را طلب می کنند . نقش مافیای بین المللی و تجارت جهانی مواد مخدر که بالغ بر 500 تا 700 میلیارد دلار در سال سود در بر دارد ، همواره مطرح و تعیین کننده بوده است . البته همجواری ایران با افغانستان که بزرگترین تولید کننده مواد افیونی در جهان است سبب می گردد که مواد مخدر با قیمت پائینی در ایران به دست مصرف کننده برسد که خود نقش بسزائی در رواج اعتیاد بازی می کند .
× بفرمائید چه نوع مواد مخدری در بین جوانان ما بیشتر مرسوم و متداول است ؟
در شروع هروئین با فرم های مختلف و در ادامه انواع قرصهای مخدر و روان گردان و توهم زا تا تریاک و شیره و به صورت خوراکی و حتی شربت متادن ، ال اس دی و اسید روی ورقه کاغذ . کوکائین به دلیل گرانی زیادچندان در ایران متداول نیست . یک عامل بسیار نگران کننده ،عوارض بسیار سو و غیر قابل برگشت در بین کسانی است که برای بار اول از حشیش . ال اس دی و اسید استفاده می کنند . نمونه و الگو های فراوانی از این افراد وجود دارد که در اثر یک بار مصرف جایگاه حواس آنان در مغز جابجا شده و دیگر به جای اول باز نگشته است . مرکز افکار واندیشه تغییر جا داده است اما پس از غنثی شدن اثر مخدر ، برنگشته و حالا در کنج خانه یا بیمارستان افتاده اند و تا آخر عمر مجنون و دیوانه باقی خواهند ماند . نامه های زیادی ازسوی خانواده های این افراد به من می رسد با موارد زیادی از نزدیک برخورد کرده ام که متاسفانه راه حل پزشکی برای آنان وجود ندارد . قصد ایجاد ترس و واهمه ندارم . گفته هایم هشداری است برای جوانانی که تصور می کنند با یک بار کشیدن حشیش یا استعمال ال اس دی یا اسید هیچ اتفاقی برایشان نخواهد افتاد .
× لطفاً بفرمائید که خانواده ها از چه طریق می توانند کنترل و نظارت بر عملکرد فرزندان در زمینه اعتیاد داشته باشند و اگر خدای ناکرده فرزندی در ابتدای راه اعتیاد است ، چه علائم و نشانه هائی دارد که به کمک آنها اعتیاد او را تشخیص دهند ؟
این که بخواهیم تخم بد بینی و تردید را در خانواده بکاریم والدین را به نقش مامور تجسس فرزندان در آوریم اصلاً درست نیست بلکه تربیت صحیح و اصولی توام با آگاهی و بینش درست والدین است که می تواند بهترین ناجی برای جلو گیری ازآلودگی به اعتیاد باشد و اتفاقاً درد همینجاست که خانواده ها و اجتماع ، قبل از هر چیزی باید خود آموزش صحیص ببینند و اعتیاد را درست بشناسند نه آنکه بر پایه یک سری باورهای غلط و تصورات بی پایه و اساس ، اعتیاد و معتاد را تعبیر و تفسیر کنند . عکس العمل های نادرست در مقابل فرد معتاد ، کار را بهتر نمی کند هیچ بلکه بلکه صد درجه بدتر هم می کند . آنهائی که بخواهند تشخیص دهندکه فرزندشان گرفتار هست یا خیر ؟ تشخیص ، پیشکششان . آنهائی که به فرض تشخیص دادند چون هیچ دانشی راجع به اعتیاد ندارند ، بدتر خرابکاری می کنند .
× پس در واقع قبل از آنکه بخواهیم به کشف معتاد و درمان وی بپردازیم ، لازمست به شناخت اعتیاد و مسائل جانبی آن پرداخته شود . همینطور است ؟
بله همینطور است . قریب دو سال است که در هر سخنرانی و یا هر تریبونی که امکانش باشد ، فریاد می کنم که ای مسئولین ،صورت مسئله اعتیاد و روش درمان آن را به طریقه اصولی به خانواده ها آموزش دهید . مثالی بزنم . هفته پیش خانم جوانی که به تازگی به دلیل اعتیاد همسر متارکه کرده و خود نیز توسط وی معتاد شده بود به نزد من آوردند . پدر این خانم با بینش غلط و القائاتی که به وی شده بود ، برای انکه دخترش را از اعتیاد نجات دهد ،اورابا طناب محکم به تخت بسته و در اثر فشار طناب و تقلای دختر ، هر دو مچ دست او بشدت مجروح و دچار ضایعات فراوانی شده بود . خوب این پدر فکر می کرد که مثل بعضی فیلم ها تنها راه نجات دخترش این است که اورا به تخت ببند دکه یا بمیرد و یا از اعتیاد خلاص شود . بسیاری همین افکار را دارند که تنها راه نجات از اعتیاد ، بستن به تخت یا زندانی کردن در زیر زمین یا با کتک و ضرب و شتم است و یا اگر دلشان نیامد ، تحویل بازداشتگاه بدهند و اگر پول دارند ، از طریق آگهی های ترک اعتیاد چند روزه تضمینی ، قرصی یا شربتی گرفته و به ظاهر ترک کنند و دوباره چندی بعد همان آش و همان کاسه تکرار شود تا بالاخره جهل و تعصب کور سبب شود که فرد معتاد ازخانه و کاشانه بیرون رانده شده یا جان خود را سر این کار بگذارد . اینست که به جرات می توان گفت که ما راه درمان معتاد و روش صحیح ترک اعتیاد را بلد نیستیم و فقط ادعا می کنیم که می دانیم وهیچ نمی دانیم .
× آقای مهندس دژاکام شما اشاره به باورهای غلط اجتماعی در مورد اعتیاد و فرد معتاد کرده اید ؟ و چرا نادرست است ؟
ببینید ، باور غالب اجتماعی اینست که شخص معتاد موجودی است ، کثیف ، انگل، دزد ، نفرت انگیز و مجموعه ای از رذائل و خصوصیت های منفی که در یک انسان می تواند وجود داشته باشد ، در معتاد متجلی است . بر پایه این دیدگاه باید از فرد معتاد حذر کرد و با نفرت و انزجار او را از جامعه دور کرده و یا نابودش ساخت . رفتار اجتماعی با معتادین توام با نفی و طرد ، نفرت و انزجار ، تحقیرو تخفیف و خلاصه به شکل بر خورد با مجرم خطر ناکی است که عدم اش به از وجود .
اگر چه عوارض ثانویه اعتیاددر بین گروهی از معتادین که به دلیل فقر و تنگدستی امکان تامین هزینه زندگی خود را ندارند ،سبب می شود که برای خرج اعتیاد خود دست به هر کاری بزنند ، نسبت به سر و وضع و بهداشت فردی بی تفاوت شوند و در یک کلام مشمول تمام صفاتی که جامعه به معتادان نسبت می دهد با شند اما این عمومیت ندارند و اکثریت معتادان را شامل نمی شود . معتاد قبل از اینکه یک مجرم باشد یک بیمار است و این رفتارهای غلط اجتماعی و عملکرد نا درست دیگران است که به جای تلاش برای رفع درد و مرضش ، اورا به وادی خلاف سوق می دهد . خوشبختانه دو سالی است که در قوانین تجدید نظر شده و به عنوان مجرمیت معتاد به شرطی که اقدامات درمانی را شروع کرده باشد ، حذف گردیده اما باورهای اجتماعی فرقی نکرده و در زمینه آموزش اجتماعی و بخصوص خانواده ها تلاش چندانی صورت نگرفته است .
برگ زرینی که در سریال تلویزیونی ، مسافر ، به بینندگان آن عرضه شد شکستن قسمتی از همین باورهای غلط بود. گفتم معتاد هرکسی می تواند باشد . یک متخصص ، یک مهندس ، یک پزشک ، یک صنعتگر و الی آخر.
پس چگونه اجتماع همه را با یک چوب رانده و در قالبی پست و حقیر می گنجاند ؟ با این میزان شیوع اعتیاد بین دانشجویان و حتی در شاخه های علوم پزشکی ، اگر امروز به فکر راه چاره باشیم فردا با جماعتی فارغ التحصیل معتاد سرو کار داریم و قبل از آن که قادر به علاج دردهای مردم باشند ، دیگری باید درد خود آنان را مداوا کند.
× پس جناب مهندس ، دوباره به سر خط بر می گردیم و از پایه شروع می کنیم . لطفاً بفرمائید که اعتیاد چیست ؟
من 17 سال تمام ، اعتیاد را با گوشت، پوست ، استخوان و تمام وجودم لمس کردم . به کلیه حالات و روحیات یک معتاد واقف هستیم .رفتار های اجتماعی از خانواده خودم گرفته تا بستگان ، دوستان و ..... را به خوبی می شناسم . بارها تلاش کردم تا اعتیادم را ترک کنم اما نشد . دست به دامان خیلی از پزشکان شدم .هر روشی که برای اعتیاد بود تجربه کردم و زمانی که مستاصل و درمانده شده بودم ، ندائی درونی مرا به خود اورد تا به جای التماس ودست نیاز به سوی این و آن بردن ، خودم ناجی خودم شدم بر پایه یک بینش علمی و اصولی ، به تجزیه و تحلیل اعتیاد پرداختم و به جائی سیدم که نه تنها اعتیاد هفده ساله را ترک کنم بلکه این سعادت نصیبم شد تا مجموعه سالیان دراز مطالعات و تحقیقاتم را در قالب کتابی به جامعه تقدیم کنم .
اصولاً کسی که معتاد نبوده ، به هیچ وجه نمی تواند حالات روحی – روانی واحساسی فردی را که گرفتار دام اعتیاد است به درستی درک کند و چون نمی تواند پس معیار و باورهای او ، تنها القائات و دانسته های ناقصی است که درکتاب ها خوانده یا در فیلم هاد یده و این ور آن ور شنیده است . با این بینش ، چگونه می توان انتظار داشت که این فرد ولو پزشک متخصص هم باشد ، بتواند راه علاج و درمان قطعی اعتیاد را به دیگران عرضه کنددر حالی که چه بسا در دوران تحصیلی واحی هم در زمینه اعتیاد نگذرانده باشد ؟ آنچه که سبب می گردد که روش های مختلف ترک اعتیاد کمتر ثمر بخش و مفید فایده باشد ، همین نکته ظریف است . قصدم نفی تلاش ها و زحمات دیگران نیست بلکه آنچه را که واقاً در عمل می بینیم اینست که با این روش ها معتاد ظاهراً درمان شده است ولی چندی بعد مصرف مواد را شروع می کند .
بهتر است بگویم که این روش های مرسوم ترک اعتیاد ، بیشتر جنبه موقتی و دلخوشی دارند تا درمان قطعی و دائمی آن و نتیجه اش شمار روز افزون معتادان است . معتاد به تریاک، امروز ترک می کند و فردا با هروئین شروع می کند . حتی روش هائی مرسوم به ترک اعتیاد در چند روز و ترک تضمینی و ترک یا طب سوزنی و غیره که در قالب آگهی های مطبوعاتی عرضه می شود ، بیشتر از آنچه از تعداد معتادان بکاهد ، به جمعیت معتادن افزوده است زیرا نا خوسته القا می کند که ترک اعتیاد کار ساده ای است پس نباید زیاد نگران بود . این بزرگترین بد آموزی در زمینه اعتیاد است که باید با آن برخورد شدید قانونی شود . من در همینجا به جوانان و خانواده ها هشدار می دهم که همه این ادعاها ، دروغ وفریبی بیش نیست و بیشتر قصد خالی کردن جیب مردم را دارند تا درمان اعتیاد .
اعتیاد به موادمخدر ، یک نوع بیماری است که بر اثر عدم آگاهی و توسط خود شخص معتاد بوجود می آید و در طی آن در اثر مصرف مواد مخدر مکانیزم های حیاتی بدن از تعادل طبیعی خارج شده و فعالیت قسمت هائی از آن بصورت اشکار یا پنهان دچار اختلال ، کم کاری و یا عدم فعالیت می گردد .
اعتیاد را باید در سه مقوله جسم ، روان و جهانبینی بررسی کرد . در مبحث اعتیاد جسمانی . علوم پزشکی تحقیقات گسترده و فراوانی به عمل آورده و عوارض جسمی انواع مواد مخدر شناخته شده و مطالعات آکادمیک کاملی برای هر الگوی تخدیری وجوددارد . اما نکته ای که کمتر در باب اعتیاد به آن پرداخته می شود مکانیزم و سازو کار بدن انسان از نظر بیوشیمی و تغییرات مراکز تولید مواد مخدر طبیعی که به ان مواد شبه افیونی می گوئیم و عکس العمل های متفاوت بدن در مراحل مختلف اعتیاد است .
کم توجهی به این مطلب سبب گردیده که در روش های متداول ترک اعتیاد، فرصت برگشت به حالت تعادل اولیه مواد شبه افیونی به بدن فرد معتاد داده نشود . عیب کار در همین جاست . به عنوان مثال در زمینه اعتیاد به تریاک که خود مجموعه ای از آلکالوئید های مخدر است ، بدن انسان احتیاج به زمانی حدود ده ماه دارد تا بتدریج نیاز طبیعی بدن به موااد شبه افیونی را بازسازی کند . چنانچه در این زمان طولانی نیاز بدن از بیرون تامین نشود ، عوارض شدید روحی و جسمی به جای خواهد گذاشت که در بسیاری از موارد قابل جبران نیست .
مگر می شود بدنی راکه چندین سال از بیرون مواد مخدر دریافت کرده و در نتیجه تولید مواد شبه افیونی متوتقف و تعطیل شده است به یکباره وادار به فعالیت و تولید دوباره کرد ؟ کسانی که فکر می کنند با بستن و زندانی کردن معتاد ( روش سقوط ازاد یا بهتر بگویم روش یابوئی – زور درمانی – شلاق درمانی - طناب درمانی ! ) پس از گذشت سه روز اعتیاد بر طرف می شود ، بدانند که چنین نخواهد شد و این فرد هر زمانی که آزاد شود و امکان دسترسی به مواد مخدر پیدا کند ، در مصرف آن درنگ نخواهد کرد چون اختیارش دست خودش نیست . چنین روش هائی در مورد یک معتاد یا درواقع یک بیمار ، نوعی جنایت ناشی از عدم درک و آگاهی نسبت به اعتیاد است که متاسفانه با ساختن یکسری فیلم ها و القائات نا درست ، در ذهن جامعه و مسئولان رسوخ کرده است .
× پس با این حساب کسانی که ادعا می کنندکه مثلاً ظرف یک هفته معتاد را معالجه می کنند دروغ می گویند ؟
البته پزشکان حاذق و شرافتمندی هستند که در زمینه ترک اعتیاد تلاش می کنند و صادقانه مشکلات و مسائل را با بیمار و همرامانش در میان می گذارند و بی جهت به آنان امیدواری نمی دهند اما کسانی نیز هستند که با فریب و نیرنگ بیمار را خام می کنند و به قصد سر کیسه کردن به او اطمینان می دهندکه ظرف چند روز کاری خواهند کرد که برای همیشه اعتیاد را کنار بگذارند . بعد از آنکه اعتماد فرد بیمار جلب شد آن وقت با لطایف الحیل بابت قرص ها ، کپسول و شربت های دست ساز مبالغ گزافی ازوی می گیرند و متقاعدش می کنند به جای مصرف مواد مخدر ، منبعد قرص و کپسول و شربت بخورد . در واقع یک اعتیاد را با اعتیاد دیگر جایگزین می کنند که عواقب آن بمراتب بدتر و خطر ناکتر از اعتیاد اولیه است . در این خصوص تحقیقات مفصلی به عمل آمده و بطور مشروح در مقاله ای با عنوان ،، مسا له اعتیاد ،، و همینطور،، کتاب عبور از منطقه 60 درجه زیر صفر ،، مطرح کرده ام و در مبحث روش های ترک اعتیاد ، راجع به این مساله بیشتر صحبت خواهیم کرد .
× جناب دژاکام ، در ادامه لطف بفرمائید راجع به مواد شبه افیونی که در بدن تولید می شود و همچنین روش های ترک و راههای درمان بیماران معتاد برایمان بگوئید .
تا به حال به آنچه که در مورد اعتیاد به مواد مخدر مطرح شده راجع به عوارض مصرف این مواد بوده خواه عوارض اجتماعی وخواه عوارض فردی روی بیمار معتاد اما کمتر صحبت از عوارض و مضرات ترک اعتیاد شده است . در واقع تمام تلاش جوامع و حتی پزشکان معطوف به آنست که بیماران معتاد هرچه سریعتر ترک کنند بدون آنکه به عوارض بعد از اعتیاد توجه چندانی شود . آنچه که بعد از قطع مواد مخدر در بیمار مشاهده می شود ، به عوارض یا عکس العمل های آشکار تعبیر کرده ام .
به عنوان مثال یک بیمار معتاد به تریاک یا هروئین ، بعد از ترک دچار اسهال ، تعریق ، عطسه مکرر ، استخوان درد ، بی خوابی و ... می شود که برای پزشک و خود بیمار و اطرافیانش قابل مشاهده و تشخیص است . اکثر این عوارض به خودی خود ظرف مدت 1 تا 2 هفته بر طرف می گردد . همین مورد اسهال که اشاره شد ، ناشی از بیماری میکروبی و عفونی نیست و یا درد استخوان بیمار ناشی از روماتیسم نیست و اگر عطسه می کند علت آن سر ماخوردگی نیست و یا بی خوابی بیمار مربوط به اختلالات روحی و روانی نیست بلکه صرفاً در اثر عدم مصرف مواد اختلالاتی در متابولیسم بدن ایجاد شده و در واقع این عدم تعادل هورمونی بدن بیمار است که باعث این عوارض شده اما در مقابل پزشک متخصص چه می کند ؟
برای کاهش این عوارض داروهائی تجویز می کند که در عین داشتن تاثیر برای بیماری های خاصی طراحی و ساخته شده اند نه عوارض ناشی از ترک اعتیاد .
واقعیت اینست که در این مدت 1 تا 2 هفته هر گونه دارو درمانی وغیر داروئی جواب مثبت می دهد. آنکه متخصص طب سوزنی است می گوید روش وی بیمار را معالجه کرده است و راست می گوید . آنکه متخصص هیپنوتیزم است عیناً همین ادعا را دارد و اوهم راست می گوید . انکه در این 2 هفته بیمار را زندانی کرده و شلاق زده او هم مدعی است که بیمار را معالجه کرده است . همه ظاهراً راست می گویند ولی این خود سیستم بدن انسان است که پس از گذشت حدود 2 هفته ، عوارض را تقلیل داده یا خنثی کرده است .
آنچه گفته شد عوارض آشکار ترک اعتیاد و درمان بیمار بود که اکثر پزشکان تا حدی می دانند و می گویند که چون بیمار مصرف مواد را قطع کرده و مدت 2 هفته هم عوارض آنرا کم و بیش گذرانده پس درمان شده و اعتیاد وی برطرف شده است . این مقطع را اکثراً به غلط مرحله سم زدائی می نامند. این واژه غلط سم زدائی همه را گمراه کرده است . از بیماران معتاد گرفته تاخانواده ها ، متخصصین ، مسئولین والی آخر.
مساله سمیت مواد مخدر یک امر نسبی است ، به عنوان مثال خوردن 1 تا 5/1تریاک برای یک فرد سالم ، کشنده ومرگ آور است و در صورت استفاده باید فوراً شخص را به پزشک رساند تا با شستشوی معده و داروهای خنثی کننده اثر تریاک ، به اصطلاح از بدن بیمار سم زدائی شود . وقتی یک شخص معمولی این مقدار تریاک را مصرف کند ، بدنش دچار اختلال و بر هم خوردن تعادل هورمونی می شود اما در مورد یک بیمارمعتاد عکس این قضیه صادق است چون اگر از مواد مخدر مصرف نکند دچار عدم تعادل خواهد شد . هم عوارض و گرفتاری های بیماران معتاد در مرحله ترک از عدم مصرف مواد ناشی می شود نه مصرف مواد .
تا این جا عوارض و عکس العمل اشکار ترک اعتیاد از نظر فیزیکی وفیزیولوژی مطرح شد و فعلاً کاری به روان و جهان بینی نداریم . این عکس العمل های آشکار کمتر از 5% بار درمان معتاد را شامل می شود . 95% بقیه مربوط به اختلالات یا عکس العمل های پنهان است که اصلاًبه آن توجهی نمی گردد . از این جهت به آن پنهان می گوئیم که از نظر شخص بیمار ، پزشک و خانواده مخفی است . البته پزشکانی هستند که به این مطلب آگاهی کامل دارند و در بعضی کتابهای پزشکی درج شده و موضوع جدیدی نیست .
عکس العمل های پنهان به مواد شبه افیونی بدن انسان مرتبط است . مواد شبه افیونی ، مخدرهای طبیعی هستند و بیشتر توسط سلسله اعصاب مرکزی و قسمت های مختلف مغز تولید می شوند و سیستم های ضد درد ، خواب ، شجاعت ، ترس ، پرخاشگری ، شادابی یا خمودگی و کلیه واکنش های روانی را تحت کنترول دارند . مثلاً یک شادابی و نشاط کسانیکه ورزش می کنند در همین ازدیاد ترشح برخی مواد شبه افیونی بدن آنان در مقایسه با سایرین است .
تا سال 1997 میلادی بیش از 12 ترکیب شبه افیونی در قسمت های مختلف سیستم عصبی انسان شناخته شده است که مهمترین آن بتا اندروفین ، متا انکفالین ، لو انکفالین و دینورفین هستند . از آنجا که ورود مواد مخدر به بدن سبب بی نیازی متا بولیکی به مخدر های طبیعی می شود بنا بر این قسمت های سازنده این ترکیبات غیر فعال شده و به تدریج تحلیل رفته و از کار می افتند .
با قطع سریع مصرف مواد ، چون نیازبدن به مواد شبه افیونی از بیرون تامین نمی شود و سیستم های درونی هم از کار افتاده اند پس عوارض کمبود مخدرهای طبیعی در شخص بروز می کند که عبارتند از : افسردگی ، تنبلی و زود خسته شدن ، گریه کردن ، عدم میل به زندگی ، افزایش میل جنسی توام با ناتوانی جنسی ، بی خوابی ، ترشح بزاق چسبناک ، پرش عضلات دست ها و پاها ، گرفتگی و اسپاسم عضلانی و مواردی دیگر .
اشتباهی که تاکنون صورت گرفته اینست که عوارض را عوارض روحی و روانی می پندارند و می گویند که عوارض جسمی ( عوارض آشکار ) همان 2 هفته اول بود و حالا این مشکلات مربوط به روح و روان بیمار معتاد است. این برداشت کاملاً نادرست است زیرا این عوارض ریشه در جسم بیمار دارد نه روان او . سیستم تولید مواد شبه افیونی از کار افتاده و از بیرون بدن هم جایگزین نمی شود در نتیجه مثالاً بیمار افسردگی دارد . اگر این عوارض ناشی از عوارض روانی باشد ، قدر مسلم برای مداوای آن حداقل چند ماهی وقت نیاز است حال آن که به محض مصرف کمی مواد مخدر و ایجاد تعادل در مواد شبه افیونی مورد نیاز بدن ، فوراً شخص به حالت عادی بازمی گردد .
فردی که پس از ترک اعتیاد که ظاهراً دچار اختلالات روانی شده و قصد خودکشی دارد ، به دیگران تهاجم می کند ، اسباب و اثاثیه منزل را می شکند و صد ها خطای دیگر چطور می شود که با خوردن یک حب تریاک دوباره نرمال و عادی می گردد ؟ این مخدر روی جسم او اثر می گذارد یا روی روان او ؟ غیر از این است که این عوارض ریشه در جسم بیمار دارد و با رسیدن به تعادل هورمونی ، همه اشکالات به ظاهر روانی برطرف می شود ؟
قبل از ورود به بحث روش های متداول ترک اعتیاد و درمان بیماران معتاد ، دسته بندی انواع بیماران معتاد را بررسی می کنیم . معتادین به سه گروه تقسیم می شوند . اولین گروه کسانی هستند که به صورت تفننی و تفریحی مواد مخدر مصرف می کنند . این گروه را ما نامزد های اعتیاد می گوئیم . دلیل آنهم اینست که این افراد تصور می کنندکه مصرف تفننی و گاهگداری مخدر ها خطری ندارد و معتاد نمی شوند اما غافل از ان هستند که تمام معتادان حرفه ای اول به صورت تفریحی شروع به مصرف مواد کرده اند . اصولاًهیچ آدم عاقلی تصمیم نمی گیرد که معتاد شود و از فردا شروع به مصرف دائمی مواد مخدر کند بلکه اول گریز می زند بعد ی کریز !
نامزد های اعتیاد به تدریج جزو معتادان حرفه ای می شوند و راه گریزی ندارند. دروازه ورود به اعتیاد ، مصرف تفریحی مواد است .
این نامزدها زمانی بخود می آیند که اسیر دام اعتیاد شده اند . مهمترن و واجب ترین مساله برای این گروه پیشگیری از اعتیاد حرفه ای آنان است . اگر از نظر علمی و عقلی برای این دسته توجیه شود که قطعاً معتاد خواهند شد آن وقت حواسشان را بیشتر جمع می کنند و دست به عصا راه خواهند رفت و در عملکرد خود تجدید نظر می کنند . دادن اطلاعات و آگاهی های لازم از طریق رسانه های عمومی در مورد اعتیاد ، کمک موثری برای جلوگیری از ادامه راه این گروه به شمار خواهد رفت .
گروه دوم معتادان کسانی هستند که اعتیاد را دوست دارند و خیال می کنندکه اعتیاد را دوست دارند و خیال می کنندکه اعتیاد برای آنان کاری انجام می دهد و یا در اعتیاد غرق شده اند . این دسته را باید مهار کرد و از رفتارهائیکه سبب تحریک آنان می شود خودداری نمود . آنچه که در بیست سال گذشته نسبت به این معتادان روا شده نادرست بوده و هر نوع ممانعت و اقدامات بازدارنده سبب تشدید علاقه آنان به اعتیاد گردیده است . با این گروه باید مدارا کرد و به تدریج زمینه های رشد فکری و افزایش دانش و آگاهی های لازم در مورد اعتیادرا برایشان فراهم ساخت .
علاقه مندان به مصرف مواد مخدر را اگر زندان کنندکه کردند، اگر شلاق بزنند که زدند ، اگر شور آباد و جزیره تبعید کنندکه کردند ، با هر شرایطی دست از اعتیاد بر نخواهند داشت بلکه بیشتر جری خواهند شد. این دسته می گویند : زندانش را کشیدیم ، چرا خودش را نکشیم ؟ کتکش را خوردیم ، چرا خودش را نخوریم ؟
و به محض آزادی از قید و بند ، اعتیاد سابق را با شدت بیشتر ادامه خواهند داد . اگر در زندان باشند با یک سرنگ 300 نفر مشترکاً ماده مخدرتزریق می کنند و همه مبتلا به ایدز یا هپاتیت می شوند که شدند .
اگر در بیرون به آنان سرنگ نفروشند ، کنار بیمارستان ها از سرنگ های مصرف شده استفاده میکنند . نتیجه این تزریقات آن خواهد شد که یک معتاد عادی در این دسته تبدیل به معتاد ایدزی ، معتاد هپاتیتی ، معتاد مسلول و .... می گردد . کدام بهتر است ؟ یک اعتیاد ساده یا معتادی با هزار درد و مرض که جامعه را تهدید می کند؟ لزوم بازنگری در قوانین و تصحیح دیدگاه ها در خصوص معضل اعتیاد ، راه کار منطقی و علمی در برخورد با این دسته از معتادان خواهد بود . مسئولان بایدبین بد و بدتر یکی را انتخاب کنند که تاکنون با زور و قوه قهریه چند نفر از این معتادان را واقعاً ترک داده اند ؟
گروه سوم از معتادان کسانی هستند که بهر دلیل می خواهند اعتیادشان را ترک کنند و خواستار رهائی ازاعتیاد هستند. اغلب افراد این گروه بار ها با روش های مختلف اقدام به ترک کرده ولی موفق نبوده اند . برای این گروه باید اقدامات درمانی را با روش صحیح و اصولی انجام داد نه روش هائی که هزارن بار آزموده شده ولی بی فایده بوده است .
*آقای مهندس دژاکام ، جامعه بیماران معتاد همواره برای انتخاب یک روش اصولی ، منطقی وعملی جهت ترک واقعی اعتیاد با مشکل روبرو هستند . چه روش هائی برای ترک وجود دارد و روش پیشنهادی شما چیست ؟